MARIA KONOPNICKA (1842-1910) uprawiała wielokierunkowe pisarstwo, które obejmuje poezję, utwory dla dzieci, krytykę literacką, nowele oraz działalność przekładową z sześciu języków. Poetka żywo reagowała w swojej twórczości na wszelkie formy germanizacji i przemocy wobec Polski. Przykładem są jej wiersze Chodziły tu Niemce (1882) oraz Do granicy (1886), które wymierzone zostały w politykę agrarną zaborcy. Napisała szereg utworów patriotycznych zabronionych przez cenzurę, m.in. wydane pod pseudonimem zbiory poezji: Damnata (1900) – nigdy nie został wznowiony, Ludziom i chwilom (1904) oraz Śpiewnik historyczny (1904) − zawierający pieśni z lat 1767-1863, przeznaczone dla młodego odbiorcy. Do najważniejszych utworów patriotycznych Konopnickiej należy napisany w Żarnowcu w 1908 r. wiersz Rota. Pierwodruk pieśni po raz pierwszy w całości ukazał się w listopadzie 1908 r. w „Gwiazdce Cieszyńskiej” oraz w krakowskim piśmie „Przodownica”. Konopnicka pisząc Rotę, nie sądziła, że wiersz ten zrobi tak błyskotliwą karierę oraz odegra znaczącą rolę w dziejach narodu polskiego. W świadomości pokolenia, które uczestniczyło w wypadkach I i II wojny światowej, Rota była hymnem narodowym. Kazimierz Tetmajer istotę jej oddziaływania wyraził w słowach, które wypowiedział w 1918 r.: „Rotą Konopnickiej zmartwychwstaje Polska dzisiejsza. Należy się jej za to od Narodu pomnik”. (…)
Poszczególne wersy utworu przez długie lata oddziaływały na wyobraźnię narodową, konsolidowały i podtrzymywały społeczeństwo w dramatycznych momentach historycznych od lat przed odzyskaniem niepodległości, poprzez drugą wojnę światową, aż po czasy współczesne. Obecnie występuje ponad 100 adaptacji pieśni, a do najbardziej znanych należy śpiewana w kościołach Rota katolików polskich („Nie rzucim, Chryste, Świątyń Twych”…) – autorstwa o. Aleksandra Piotrowskiego. Ekspozycja Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród zorganizowana została w ramach 26. edycji Europejskich Dni Dziedzictwa – „Niepodległa dla wszystkich”. Przybliżono na niej proces odzyskania przez Polskę niepodległości i działalność patriotyczną Marii Konopnickiej ze szczególnym uwzględnieniem Roty.
Paweł Bukowski
Zdjęcia eksponatów
Zdjęcia z wernisażu i prelekcji
