MARIA DULĘBIANKA – urodziła się 21 listopada 1858 r. w Krakowie w rodzinie szlacheckiej. W mieście rodzinnym uczęszczała na słynną pensję Maliszewskiej oraz rozpoczęła naukę malarstwa pod kierunkiem Jana Matejki. Ponieważ kobiety nie mogły wówczas studiować na ziemiach polskich, dalszą edukację artystyczną odbyła za granicą. Studiowała w Wiedniu w Wyższej Szkole Rzemiosła Artystycznego i u Leopolda Horowitza, a następnie w Paryżu w znanej Akademii Juliana, gdzie razem z Olgą Boznańską należała do najzdolniejszych i rokujących wielką przyszłość studentek. Była także uczennicą m.in. Wojciecha Gersona w Warszawie. Już w 1881 r. rozpoczęła wystawiać swoje prace w Krakowie, gdzie jej obraz Studium dziewczyny zyskał uznanie Stanisława Witkiewicza. Podróżowała po Europie, zdobywając dużą popularność i uznanie. Swoje prace prezentowała m.in. w Monachium, Wiedniu, a także w Paryżu, gdzie za dwa obrazy Sieroca dola i Na pokucie otrzymała „mention honorable”. Ze zdolnościami malarskimi łączyła Dulębianka uzdolnienia muzyczne i literackie. Była nieprzeciętną skrzypaczką, a jej nowela Mańka oraz artykuły i broszury wykazują niepośledni talent literacki. Biegle znała też kilka języków. W 1884 r. w Warszawie, w czasie uczestniczenia w działalności kobiecych stowarzyszeń, Dulębianka poznała Marię Konopnicką, która znacznie wpłynęła na cały bieg życia artystki. Poza pracą artystyczną Dulębianka dużą część życia poświęciła pracy społecznej i politycznej oraz walce o równouprawnienie kobiet. Należała do czołowych działaczek warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności oraz Koła Pracy Kobiet, walczyła o dopuszczenie kobiet do studiowania na uczelniach wyższych oraz do sejmu galicyjskiego. W 1911 r. stworzyła Wyborczy Komitet do Rady Miejskiej we Lwowie, a w 1912 r. zorganizowała Komitet Obywatelski Pracy Kobiet we Lwowie mający na celu przygotowanie kobiet do pracy politycznej i społecznej. W latach 1911-1913 redagowała „Głos Kobiet” dodatek do „Kuriera Lwowskiego”, poświęcony idei równouprawnienia kobiet. Od 1915 r. objęła posadę kustosza w Miejskim Muzeum Przemysłowym, a od 1917 r. pracowała jako inspektorka Opieki nad Matką i Dzieckiem. W listopadzie 1918 r. artystka uczestniczyła w obronie Lwowa podczas wojny polsko-ukraińskiej oraz współorganizowała polską służbę sanitarną. Jako wysłanniczka Czerwonego Krzyża i delegatka Tymczasowego Komitetu Rządowego, wyruszyła 26 stycznia 1919 r. z misją zbadania położenia jeńców w obozach ukraińskich, aby pomóc internowanym żołnierzom polskim – gdzie zaraziła się tyfusem plamistym i 7 marca zmarła we Lwowie. Jej pogrzeb na Cmentarzu Łyczakowskim był jedną z największych manifestacji patriotycznych miasta. W 1927 r. przeniesiono jej zwłoki na Cmentarz Obrońców Lwowa. W 1930 r. Maria Dulębianka została odznaczona przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego Krzyżem Niepodległości za pracę w dziedzinie odzyskania niepodległości. Decyzją Rady Miasta Lwowa przed 1934 r. jedną z ulic miasta nazwano imieniem M. Dulębianki, a w 1935 r. przyznano jej Odznakę Honorową Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia. Wystawa zorganizowana z okazji 100. rocznicy walk w obronie polskości Lwowa oraz śmierci wybitnej Polki – Marii Dulębianki, która w latach 1903-1910 mieszkała wraz z Marią Konopnicką w żarnowieckim dworku. Muzeum w Żarnowcu aktualnie posiada największą w Polsce kolekcję dzieł artystki, na które składa się 21 obrazów i rysunków. Na ekspozycji prezentowana jest nieznana karta działalności społeczno-politycznej, dobroczynnej i patriotycznej Marii Dulębianki oraz jej duży dorobek artystyczny, publicystyczny i literacki.
Paweł Bukowski
Zdjęcia eksponatów
Zdjęcia z sympozjum naukowego
